(0-3 yaş) Bebeklik ve erken çocukluk dönemi, öğrenmeye en fazla açık olunan ve tüm gelişim alanlarındaki becerilerin temellerinin atıldığı dönem olarak bilinmektedir. Gelişim sürecinin olumsuz etkilenmesi sonucunda, çocukların gelişimlerinin yaşıtlarından geri kalmasına ya da gecikmesine neden olmaktadır.
Çocuklarda gelişim geriliği nasıl teşhis edilir? En önemli belirtiler nelerdir?
Gelişim geriliği, iyi bir öykü ve nörolojik muayene ile doktor tarafından saptanabilir.
Aile hangi belirtilerden şüphelenerek doktora başvuruyor?
Çocuk 3 aylıkken başını tutamıyorsa veya agulamıyorsa, 6 aylıkken destekli oturamıyorsa, 8 aylıkken desteksiz oturamıyorsa, 1 yaşında anne baba demiyorsa,15 aylıkken yürüyemiyorsa, 2 yaşında ikili cümle kurmuyorsa ve yaşıtlarından geri olduğunu düşündüğünüzde gelişim geriliği veya başka sorun olabilir. Bu nedenle mutlaka doktora baş vurulması gerekmektedir.
Gelişim geriliği yaşaması yüksek ihtimal olan bir “risk grubu” var mı?
Gelişimsel bozukluk riski altındaki çocukları üç grupta toplamaktadır: Bunlar,
1- fiziksel ve gelişimsel sorunlara yol açan tıbbi bozuklukların görüldüğü kanıtlanmış risk altındaki çocuklar ( Down Sendromu, Frajil-X sendromu gibi),
2- doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrasında, durumları potansiyel bir biyolojik problemin göstergesi olan biyolojik risk altındaki çocuklar (Prematürelik, düşük doğum ağırlığı gibi)
3-Çocukların gelişimini etkileyen çevresel koşullar ( çocuğun beslenmesi, tıbbi bakımı, yetiştiği ortam, sahip olduğu sosyal olanaklar ve eğitim fırsatları)
Doğuştan gelmeyip çevresel faktörler nedeniyle de gelişim geriliği yaşanabilir mi?
Erken çocukluk gelişimini etkileyen üç ana faktörden söz etmek mümkündür: Bunlar; beslenme, çevre ve eğitimdir. Çevresel faktörler ya bu gelişim basamaklarını bozarak erken çocukluk gelişimini etkilemekte ya da henüz tanımlanmamış mekanizmalarla davranış bozukluklarına yol açmaktadır.
Çevresel ajanların, çocukların gelişimini etkilemelerinin nedenlerinden biri santral sinir sisteminin hızlı gelişimi ve korunma mekanizmalarının yeterince olgunlaşmamış olmasıdır. Çocukların her türlü sistemi henüz gelişim aşamasında olduğu için zararlıların gerek gastrointestinal sistem gerekse de solunum ve deri yolu ile emilimi daha fazla olmaktadır. Çocukların gün içinde en çok oynadıkları ve zaman geçirdikleri alanların temizliği önemlidir. Çocukların öğrenebilmesi ve dünyayı anlamaları için “buldukları her şeyi ağızlarına götürme” davranışları da onların daha çok zararlı madde(toksik) ile karşılaşmasına da neden olmaktadır.
Oyun, çocukların öğrenmelerini sağlayan, kavramları geliştirmelerine, obje ve olayların daha iyi anlaşılmasına yardımcı olan faaliyetlerdir. Çocuklar bu faaliyetleri yaparken, belli yönergelere uyarak ve belli bir süre etkinliği sürdürebilmek gibi davranışları kazanırlar. Çocuk eğitici faaliyetler ile, olaylar ve objeler arasında neden-sonuç, benzerlik, parça-bütün gibi ilişkiler kurarak veya belli bir özellik ya da oluş sırasına göre sıralayarak, gruplayarak, şekil-zemin ayrımı yapma, el-göz koordinasyonu, zihinsel gelişim, küçük kas gelişimi algılama, problem çözme, karşılaştırma, akılda tutma, karar verme, benzerlik ve farklılıkları fark etme, zihinde canlandırma yeteneklerini geliştirmektedir. Bu nedenle çocuğa uygun çevresel ortam sağlanmalıdır.
Erken teşhisin önemi nedir, ilerisi için ne kadar fark ettirir?
Gelişimsel gerilik riski olan bireylerde müdahale ne kadar erken olursa, içinde bulunduğu durumun risklerinden en az etkilenme ya da kurtulma şansı da o kadar yüksek olmaktadır. Böylece birey erken dönemlerde yapılan müdahalelerden ya da destek sistemlerinden (erken çocuklukta özel eğitim hizmetleri) uzun süre faydalanarak uzun dönemli daha üstün kazanımlar elde edebilmektedir.
Gelişim geriliklerinin tespiti için testler var mı?
Standardize edilmiş referans testleri; Denver-2 Gelişimsel Tarama testi yada Ankara Gelişim Envanteri kullanılabilir.
En çok görülen fiziksel-zihinsel gelişim gecikmeleri nelerdir? (En çok görülen 5-6 tanesi olabilir)
Tedavide belli başlı yöntemler nelerdir?
(0-8 yaş) Erken çocukluk dönemlerindeki; fiziksel, zeka ve sosyal gelişimini kapsamaktadır. Beslenme, sağlık, zihinsel gelişim ve çocukların sosyal iletişimleri için gerekli tüm girişimleri içermektedir. Erken çocukluk gelişimi programlarının amacı, tüm çocukların fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal potansiyellerini geliştirmelerini sağlamaktır. Erken çocuklukta özel eğitimin amacı ise çocuğun ve ailenin içinde bulunduğu durumun, olumsuz etkilerini minimum düzeye indirmektir. Çocuğun sağlıklı gelişimini ve ailenin gereksinimlerini maksimum düzeyde desteklemektir. Çocuğun ve ailenin içinde bulunduğu durumu anlama, değerlendirme ve uygun hizmetler sunma süreci olarak tanımlanabilmektedir.
Gelişim geriliğinin ailenin yaşantısına etkisi nasıl olur?
Ebeveynler çocuklarının gelişim geriliği olduğunu öğrendikleri zaman ne yapacaklarını bilememekte; çocuğun tanısı ile ilgili yoğun belirsizlik duygusu yaşamaktadır. Psikolojik danışmanlık ve eğitimsel programlarla ebeveynler bu dönemde desteklenerek; çocuklarının özellikleri, temel gereksinimleri, çocukla nasıl iletişim kurulacağı hakkında bilgi verilerek, çocuk ile ailenin diğer bireyleri arasında sağlıklı iletişim gelişmesine yardımcı olunur. Böylece aile bireyleri çocuğun gelişimindeki olumlu değişimde büyük katkı yapabileceklerini öğrenirler.
Aileler neler yapmalı, üzerlerine nasıl sorumluluklar düşer?
Ailelerin katılımı çocuklarının gelişimi ve içinde bulundukları umutsuz durumdan kurtulmaları için önemlidir. Ailelerin katılımı, uzman/eğitimci-aile arasında olumlu etkileşimin kurulmasına, çocukların gereksinimlerinin belirlenmesine ve sunulan programın eş zamanlı olarak evde yürütülmesine yardımcı olacaktır. Bu nedenle erken özel eğitim programlarının, olumlu sonuçlar doğurması için; anne-babanın çocuklarının eğitiminde aktif eğitici rolü oynamaları, çocuklarına beceriler kazandırmaları ve istenmedik davranışları söndürmeleri konularında destekleri önemlidir.
Leave a comment